Στην έκθεση της Eurostat για το έλλειμμα του 2008 (22 Οκτωβρίου) αναφέρεται ότι η προσαρμογή στο 7,7% του ΑΕΠ οφείλεται σε νέα δεδομένα που εστάλησαν από τη νέα Ελληνική κυβέρνηση. Αυτό προφανώς αποδεικνύει ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ακολούθησε για το 2008 και το 2009 και εκείνη σε μικρότερο βαθμό βέβαια την τεχνική του ΠΑΣΟΚ για το κρύψιμο των ελλειμμάτων. Χρειάστηκε λοιπόν, τώρα κατ' αντιστοιχία μία μίνι απογραφή από την πλευρά του Παπακωνσταντίνου, ώστε να αποκατασταθούν τα στοιχεία.
Αυτή η πρακτική της Νέας Δημοκρατίας είναι απαράδεκτη, δεδομένης και της ιστορίας που έχει προηγηθεί.
Εγώ, λοιπόν, θεωρώ αυτονόητο ότι έπρεπε να υπάρχει κάποια έκθεση, επίσημη, η οποία να αναφέρει συγκεκριμένα που οφείλονται οι διαφορές στα ελλείμματα που παρατηρήθηκαν πριν και μετά τις εκλογές -κάτι που από όσο ξέρω δεν υπάρχει-. Επίσης σχετικά με το έλλειμμα του 2008 εμένα θα με ενδιέφερε να μάθω και αν την παραποίηση την οφείλουμε μόνο στον Παπαθανασίου ή και στον Αλογοσκούφη. Αυτά τα ερωτήματα είναι πολύ σημαντικότερα από τα περισσότερα δήθεν σκάνδαλα και σε μια εύρυθμα λειτουργούσα δημοκρατία αυτά δε θα αφήνονταν στην τύχη...
Το επόμενο ερώτημα όμως που πρέπει να τεθεί είναι πώς πρέπει να αντιδράσει το κράτος σε αυτά τα δεδομένα;
Αναφέρει ο Παπακωνσταντίνου στη συνέντευξη τύπου ότι:
1. "Η αίσθηση από όλες τις χώρες(που συμμετέχουν στο ecofin) ήταν ότι το 2010 θα είναι μια χρονιά δημοσιονομικής επέκτασης.
Αυτό είναι κάτι το οποίο αποδέχεται και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία όμως τονίζει ότι χώρες με μεγάλα ελλείμματα -και θα έρθουμε σε αυτό στο τέλος - πρέπει να ξεκινήσουν την δημοσιονομική προσαρμογή από το 2010 και όχι από το 2011, όπως θα κάνει η πλειονότητα των χωρών."
2. "Και τους(στους ομολόγους υπουργούς οικονομικών) περιέγραψα την κατεύθυνση των παρεμβάσεων, για τις οποίες είχαμε δεσμευτεί πριν από τις εκλογές. Παρεμβάσεις και δεσμεύσεις τις οποίες σκοπεύουμε να υλοποιήσουμε στο ακέραιο."
3. "Εξήγησα ότι το 2010 θα ξεκινήσει η δημοσιονομική προσαρμογή, έτσι ώστε το έλλειμμα να πέσει σε μονοψήφιο νούμερο και στη συνέχεια θα υπάρξει μια μεσοπρόθεσμη προσαρμογή, έτσι ώστε σε μια περίοδο 3 - 4 ετών, να φτάσουμε κάτω από το 3%, που επιβάλλεται από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ."
Ο Παπακωνσταντίνου "εξήγησε" στο ecofin τις συγκεκριμένες παροχές -ουσιαστικά- για τις οποίες προεκλογικά δεσμεύθηκε (τα περίφημα 3 δις), "εξήγησε" και την αναγκαιότητά τους και στο τέλος αναφέρει ότι η δημοσιονομική προσαρμογή θα ξεκινήσει από το 2010. Ένα λεπτό όμως εγώ είχα την εντύπωση ότι τα συγκεκριμένα μέτρα εντάσσονταν σε ένα συνολικότερο σχέδιο δημοσιονομικής επέκτασης, ώστε να επέλθει η αναθέρμανση της αγοράς κατά τα πρότυπα του Κέυνς και για να μην "παγώσει" η αγορά, όπως θα γινόταν, αν έβγαινε η Νέα Δημοκρατία. Και για του λόγου το αληθές σας παραθέτω από τις προγραμματικές δηλώσεις του πρωθυπουργού στη δευτερολογία του:
"Μακάρι το πρόβλημα της χώρας μας να ήταν μόνο η διεθνής οικονομική συγκυρία. Τότε δεν θα είχαμε παρά να πάρουμε, όπως οι περισσότερες ανεπτυγμένες και αναδυόμενες χώρες, μέτρα κενσυανά, μέτρα προοδευτικά, με παρέμβαση του κράτους, με δημόσιες επενδύσεις δηλαδή, μέτρα για την τόνωση της πραγματικής μας οικονομίας.
Αυτό μεγαλώνει μεν το έλλειμμα και το χρέος της χώρας, αλλά παράλληλα συγκρατεί την ύφεση σε ανεκτά επίπεδα. Αυτό και έκαναν, όπως σας είπα, οι περισσότερες χώρες, γι' αυτό και τα ελλείμματά τους έχουν αυξηθεί. Από τις ΗΠΑ μέχρι τη Γερμανία, από την Κίνα μέχρι τη Γαλλία, από την Ισπανία μέχρι το Ηνωμένο Βασίλειο."
Μας λέει λοιπόν ουσιαστικά ότι, αν το πρόβλημά μας ήταν μόνο η κρίση και όχι δηλαδή και τα χρόνια διαρθρωτικά μας προβλήματα, τότε θα 'ταν εύκολο... πολύ απλά θα αυξάναμε το έλλειμμά μας, τώρα όμως φαντάζομαι πως εννοεί ότι δυστυχώς πρέπει να κάνουμε πολλά ακόμα για να λύσουμε όλα τα προβλήματά μας... Σε ένα πράγμα έχει δίκιο ο Παπανδρέου, η εφαρμογή κενσυανών μέτρων σημαίνει αύξηση των ελλειμμάτων και δε γίνεται να λες ότι θα αναθερμάνω την αγορά με παροχές όταν παράλληλα σκέφτεσαι ότι θα πάρω περισσότερα με φόρους. Δηλαδή δε γίνεται να ανθερμάνεις την αγορά όταν μειώνεις τα ελλείμματα...
Πώς όμως συμβιβάζεται όλη η προεκλογική ρητορεία και ακόμα και οι προγραμματικές δηλώσεις του ΠΑΣΟΚ με αυτή τη φράση του υπουργού οικονομικών "Εξήγησα ότι το 2010 θα ξεκινήσει η δημοσιονομική προσαρμογή, έτσι ώστε το έλλειμμα να πέσει σε μονοψήφιο νούμερο"; Η απάντηση είναι πολύ απλή, δε συμβιβάζεται και όλη η προεκλογική ρητορεία καταλήγει στην ουσία να είναι ψέμα. Ο Παπακωνσταντίνου εξήγησε με ποιο τρόπο τα συγκεκριμένα προεκλογικά μέτρα που εξήγγειλε το ΠΑΣΟΚ θα ισχύσουν στο ακέραιο, όπως λέει, αλλά ανέτρεψε ολόκληρη τη γενική προεκλογική οικονομική πολιτική του κόμματός του. Το ΠΑΣΟΚ ήρθε και δηλώνει ότι θα εφαρμόσει στην ουσία της την οικονομική πολιτική της Νέας Δημοκρατίας. Η μόνη διαφορά είναι ότι φαίνεται να το κάνει ηπιότερα.
Πάλι καλά...
Θα προτιμήσω να μην αναφερθώ στους τρόπους με τους οποίους μπορεί να συμβιβαστεί μια πολιτική δημοσιονομικής επέκτασης με την μακροπρόθεσμη μείωση του ελλείμματος (μέσω φυσικά ελέγχου και επαναπροσδιορισμού των δημοσίων δαπανών). Παραδέχομαι βέβαια πως αυτό είναι το "ζουμί" της υπόθεσης...
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα μείνω στην φράση σου: "αποδεικνύει ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ακολούθησε για το 2008 και το 2009 και εκείνη σε μικρότερο βαθμό βέβαια την τεχνική του ΠΑΣΟΚ για το κρύψιμο των ελλειμμάτων." και ιδίως στον χαρακτηρισμό "σε μικρότερο βαθμό".
Σε πληροφορώ πως ποτέ ξανά δεν παρατηρήθηκε τέτοια διαφορά στο έλλειμμα ώστε να μας πείσει για την αναγκαιότητα ανεξάρτητης ΕΣΥ. Ακόμα και μετά την απογραφή από την Eurostat τον Νοέμβριο του '04. Οι διαφορές μεταξύ ελληνικών μετρήσεων και ευρωπαικών ήταν περίπου 3%. Τώρα μιλάμε για 5%!! Η επίσημη έκθεση θα σε πείσει (http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/GREECE/EN/GREECE-EN.PDF)
Μοναδικό άλλοθι της ΝΔ ότι όλα αυτά ήταν λίγο πολύ γνωστά στο ΠαΣοΚ. Εξού και η ερώτηση ΓΑΠ προς ΚΚ στο debate (http://www.youtube.com/watch?v=1ryJjxqkbzY)
Δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ ελληνικών και ευρωπαικών μετρήσεων.
ΑπάντησηΔιαγραφήΥπάρχουν διαφορές μεταξύ ψεύτικων και πραγματικών (ή σχεδόν πραγματικών) μετρήσεων. Στην απογραφή του 2004 αποκαλύφθηκε μία διαφορά της τάξης 2% με 2,5% όχι όμως για ένα χρόνο, όπως τώρα, αλλά για όλα τα χρόνια από το 1997 έως το 2003. Και για το 2004 ήταν και τότε η διαφορά περίπου στο 5% (τώρα ειναι 6,5%, αν θεωρήσεις ότι η επίσημη άποψη για το 2009 ήταν το 6%).
Για αυτό αναφέρω τον μιρότερο βαθμό...
Πάντως σε κάθε περίπτωση είναι απαράδεκτο που δεν μπορούμε να ξέρουμε τα πραγματικά νούμερα. Και θα επεκτείνω την ευθύνη. Φταίνε και οι δημοσιογράφοι, ιδίως όσοι ασχολούνται με τα οικονομικά ζητήματα. Φταίνε τα πανεπιστήμια και τα κέντρα ερευνών που δεν ασχολούνται καθόλου με αυτά τα ζητήματα (πανεπιστήμια του εξωτερικού που χαίρουν αναγνώρισης και απολαμβάνουν το προνόμιο της ουδετερότητας δημοσιεύουν καταστάσεις-προβλέψεις) και τέλος φταίνε και όλοι οι απόφοιτοι οικονομικών σχολών που δεν ενημερώνονται, δεν ελέγχουν και δεν πιέζουν για πιο αξιόπιστα οικονομικά στοιχεία. Με τον ίδιο τρόπο που μια κοινωνία περιμένει από τους απόφοιτους της ιατρικής σχολής να ελέγχουν μια ιατρική μονάδα (κυρίως δημόσια) ώστε να λειτουργεί όπως πρέπει, πρέπει και οι οικονομολόγοι να ελέγχουν τα στοιχεία και να προστατεύουν και τους υπόλοιπους πολίτες -που εξάλλου έχουν πληρώσει για την εκπαίδευση και εξειδίκευση των πρώτων- από ανακριβή οικονομικά στοιχεία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό την άλλη ο Παπανδρέου έκανε 2 αρνητικά πράγματα και ένα θετικό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑρνητικά: 1) Απαξίωσε στο σύνολό τους και γενικά, όλα τα στοιχεία. Όποιο στοιχείο δεν του άρεσε το αμφισβητούσε. Ακόμα και την ανεργία που το να μετρηθεί είναι πανεύκολο γιατί προκύπτει από ονόματα συγκεκριμένων ανθρώπων το ΠΑΣΟΚ την αμφισβητούσε. Τα ελλείμματα και τα χρέη των ετών της διακυβέρνησης 1997-2004 τα αμφισβήτησε παρ'ότι είναι σαφές ότι τα νέα στοιχεία απεικόνιζαν πολύ πιο σωστό την αλήθεια. Αναγνωρίζω ότι κάποιος θα μου δικαιολογήσει εν μέρει τα ανωτέρω. Θα μου πει ότι το ποσοστό της ανεργίας είναι παραπλανητικό γιατί περιλαμβάνει και την μερική απασχόληση, τα stage κλπ ενώ τα ελλείμματα φούσκωσαν και από την διαφορετική καταγραφή των εξοπλιστικών δαπανών. Και τα δύο όμως αυτά δεν αναιρούν το γεγονός ότι η ανεργία έπεσε και ότι τα ελλείμματα εκείνο το διάστημα ήταν μεγαλύτερα. Ο λόγος που η στάση αυτή είναι πολύ αρνητική είναι η ακόλουθη : Η έλλειψη στατιστικών δεδομένων αποτελεί ένα από τα χειρότερα πράγματα που μπορεί να συμβούν σε ένα κράτος και πιστεύω ότι το κράτος που δεν έχει στατιστικά δεδομένα δεν μπορεί να λέει ότι έχει δημοκρατία. Ο κόσμος πρέπει να λαμβάνει τις αποφάσεις του με γνώμονα την πραγματικότητα και οι δείκτες απεικονίζουν την πραγματικότητα. Πολλές φορές, λίγο τα κακά στοιχεία και λίγο το ότι είμαστε κολλημένοι, οδηγούν πολύ κόσμο στο να λέει ότι "δεν τους ενδιαφέρουν οι αριθμοί, αλλά οι άνθρωποι". Τραγική δήλωση αν την αντιληφθεί κάποιος στο συνολικό της μέγεθος, γιατί αφενός οι δείκτες απεικονίζουν τον ανθρώπινο πόνο και την ανθρώπινη χαρά και δεύτερον γιατί είναι βαθιά αντιδημοκρατική. Το να έχεις 2% χαμηλότερη ανεργία δεν είναι απλώς ένας δείκτης. Είναι η πραγματική κατάσταση του να έχεις εκατοντάδες χιλιάδες λιγότερους ανέργους. Το να έχεις μικρότερο έλλειμμα δεν είναι μόνο ένας δείκτης. Είναι τα χρήματα που θα κληθούμε όλοι να στερηθούμε στο μέλλον και ως εκ τούτου ο αντίστοιχος περιορισμός του μελλοντικού ελεύθερου χρόνου μας αλλά και συνολικότερα των προσωπικών επιλογών μας για την ζωή μας. Και ως γνωστών αυτό χτυπάει περισσότερο τις παραγωγικότερες τάξεις και άρα υπονομεύουμε και την αυριανή επιχειρηματικότητα και ανάπτυξη Αν, λοιπόν, κάποιος αρνείται τους δείκτες, αυτό που κάνει είναι να μην θεμελιώνει τις θέσεις του με βάσει την πραγματικότητα. Άρα πρέπει να φοβόμαστε πάρα πολύ κάποιον που θα μας πει ότι θα καταργήσει τους δείκτες και δεν θα ξέρουμε τι συμβαίνει. Για να επανέλθω λοιπόν στα συγκεκριμένα, οι 22.000 εργαζόμενοι στα stage (σύμφωνα με όσα διαβάζω τώρα και προφανώς όχι 100.000 που άκουγα προεκλογικά) που αντιστοιχούν περίπου σε πτώση της ανεργίας κατά 0,4% δεν γίνεται να εξηγήσει την πτώση κατά 4% που συντελέστηκε στην προ κρίσης εποχή. Άρα προφανώς εφαρμόστηκαν κάποιες πολιτικές που δεν βελτίωσαν απλώς έναν δείκτη, αλλά βελτίωσαν την κατάσταση ανθρώπων. Επομένως, ο Παπανδρέου όταν ήταν πρόεδρος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, βοηθούμενος προφανώς και από τα ελλειπή στοιχεία που παρουσίαζε η νδ, προχωρούσε σε έναν λανθασμένο μηδενισμό των στοιχείων (τον θυμάμαι να αναρωτιέται στο debate αν υπάρχει άνθρωπος που να πιστεύει ότι στους ολυμπιακούς αγώνες είχαμε μεγαλύτερη ανεργία από σήμερα ).
2)Το δεύτερο αρνητικό είναι ο τρόπος που γίνεται η αλλαγή των στοιχείων. Δεν φώναξαν έναν εξωτερικό ανεξάρτητο οργανισμό (πχ eurostat) να μας πει αν τα παλιά στοιχεία είναι αξιόπιστα και που προκύπτουν διαφορές. Αντίθετα, μια εβδομάδα αφότου βγήκε, ανακοίνωσε μόνο του το ΠΑΣΟΚ τα νέα στοιχεία που κανείς δεν έχει καταλάβει από που προκύπτουν και πως τα ανακάλυψε τόσο γρήγορα. Δηλαδή ακόμα και η ΝΔ το 2004 αναγκάστηκε να αναπροσαρμόσει τις εκτιμήσεις πολλές φορές και αυτές οι εκτιμήσεις βασίζονταν στα ευρήματα της Εθνικής στατιστικής υπηρεσίας σε συνεργασία με την Eurostat. Το πως κατάφερε το ΠΑΣΟΚ με "εχθρικές" και "γαλάζιες" την εθνική στατιστική υπηρεσία και το γενικό λογιστήριο του κράτους να καταλάβει μέσα σε μία εβδομάδα τέτοιες διαφορές είναι εντυπωσιακό. Δεν βοηθάει όμως καθόλου στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της ανεξαρτησίας των στοιχείων όμως, το γεγονός ότι τα ανακοίνωσε τόσο γρήγορα, χωρίς μάλιστα να εξηγεί τους λόγους των αναπροσαρμογών και πολύ περισσότερο χωρίς να το πραγματοποιεί με την συνδρομή κάποιου ανεξάρτητου οργανισμού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο πολύ θετικό όμως που είπε ο Γιώργος Παπανδρέου ότι θα κάνει είναι ότι θα ανεξαρτητοποιήσει την ΕΣΥΠ, θα κάνει αναλυτικότερη την κατάρτιση του προϋπολογισμού και των απολογισμών (υπενθυμίζω ότι μεγάλη βελτίωση σε αυτόν τομέα πραγματοποιήθηκε επί Αλογοσκούφη - αρκεί να δει κανείς προϋπολογισμούς πριν από αυτόν) και παράλληλα θα δημοσιεύει τα πάντα στο διαδίκτυο. Δεν ξέρω ακριβώς τι σημαίνουν τα παραπάνω. Αν όμως επιλεγούν άνθρωποι από όλα τα κόμματα στην νέα ΕΣΥΠ ( και κατά προτίμηση και ξένοι επιστήμονες ), μπορούμε να δούμε στο διαδίκτυο όλους τους προϋπολογισμούς κάθε υπηρεσίας όπου και αν βρίσκεται κλπ σίγουρα θα καταφέρει να λύσει αυτό το μεγάλο ζήτημα. Αν το κάνει αυτό θα έχει πετύχει κάτι πάρα πολύ σημαντικό.
Αναφέρω απλώς ότι ο Παπαθανασίου σήμερα με συνέντευξή του στην ελευθεροτυπία αμφισβητεί τα νέα στοιχεία. Όταν ανακοινωθούν οι λόγοι των προσαρμογών θα τον κρίνουμε.
Καταρτίζω και τέταρτο σχόλιο (lol)
ΑπάντησηΔιαγραφήΜόλις διάβασα την σύνθεση της επιτροπής για τον έλεγχο των δημοσιονομικών και η πρώτη εντύπωση είναι πολύ καλή.
Το μόνο που με φοβίζει είναι ότι αυτή η σύνθεση ίσως να δυσκολευτεί να ανακοινώσει ουσιαστικές προτάσεις. Αλλά από την άλλη και ο Ρομπόλης είναι σοβαρός επιστήμονας οπότε είναι πιθανό να δούμε πολύ θετικό αποτέλεσμα.
Διόρθωση για την παραπάνω ανάρτηση: ΕΣΥΕ και όχι ΕΣΥΠ
Κανείς δεν πρέπει να μηδενίζει τους αριθμούς και τις στατιστικές, όμως δεν πρέπει και να τα θεοποιεί.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ ευτυχία του ανθρώπου δεν εξαρτάται από την οικονομική ανάπτυξη. Κάποτε πρέπει να βρεθούν και άλλοι δείκτες που να μετρούν και άλλα πράγματα. Πότε ήταν περισσότερο ευτυχείς οι Ελληνες πριν από 30 χρόνια ή τώρα με πολλαπλάσιο ΑΕΠ; Πώς θα μετρηθεί η επιτυχία των ενεργειών; Μόνον με αριθμούς;
Αλλωστε σεν είναι καθόλου εύκολο να μετρηθεί η ανεργία. Κάποιοι άνεργοι που εργάζονται κάποιες ελάχιστες ώρες δεν καταμετρώνται. Οι απασχολούμενοι σε οικογενειακές επιχειρήσεις που βοηθούν στο μαγζί του μπαμπά δεν μετρώνται. Μακροχρόνιοι άνεργοι που δεν έχουν δικαίωμα να λάβουν επίδομα ανεργίας δεν ανανεώνουν τις κάρτες ανεργίας. Από την άλλη κάποιοι που απασχολούνται σε τομείς της παροικονομίας και οικονομάνε είναι γραμμένοι και ως άνεργοι.
Τα ελλείμματα είναι πολύ δύσκολο στην Ελλάδα να υπολογισθούν. Για παράδειγμα κανείς τόσα χρόνια δεν γνωρίζει σε έναν επαρχιακό Δήμο και πουθενά δεν καταγράφονται τα χρέη και τα ελλείμματα.
Κάποτε πρέπει να γίνει μια γενναία αναθεώρηση τί και πώς υπολογίζουμε τις στατιστικές.
Η υπερκατανάλωση οδηγεί σε αυξημένο ΦΠΑ και μείωση των ελλείμμάτων. Κάποτε δεν πρέπει να μετριέται και το αρνητικό της υπόθεσης;
Η δαπάνη για τα ταξίδια των πολιτών σε άλλες χώρες (που μπορεί να είναι πηγή ευτυχίας) μετρώνται ως αύξηση του ελλείμματος του ισοζυγίου πληρωμών.
Η αγορά πολλών ΙΧ, αυξάνει τους φόρους μειώνει τα ελλείμματα αυξάνει το ισοζύγιο πληρωμών, προσθέτει όμως άγχος και ρύπανση.
Το κτίσιμο της Αθήνας της δεκαετίες του 50, 60 και 70 ήταν από τη μια μεριά ο μοχλός της μεγάλης ανάπτυξης της χώρας και από την άλλη ο πρόξενος τόσων δεινών για τους Αθηναίους.
Φαντάζομαι λοιπόν ότι έχουν τα δίκια τους όσοι (και εγώ) λένε ότι αυτό που μετράει είναι οι άνθρωποι και όχι οι αριθμοί. Οχι ότι οι αριθμοί δεν έχουν τη σημασία τους, αλλά πρέπει να είναι μόνον ένα μέσο για να επιτύχουμε το σκοπό που είναι ο άνθρωπος. Δυστυχώς όμως για πολλούς, οι αριθμοί και η ευημερία τους έχει γίνει αυτοσκοπός.
"αυτό που μετράει είναι (...) όχι οι αριθμοί. Οχι ότι οι αριθμοί δεν έχουν τη σημασία τους."
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν είναι λίγο αντιφατικό αυτό;
Αιρετικέ συμφωνώ απολύτως. Είναι σαφές ότι οι αριθμοί δεν πρέπει να θεοποιηθούν και ότι πολύ συχνά αξιοποιούνται για μικροπολιτικές σκοπιμότητες και πρόχειρες αναλύσεις. Αλλά είναι τελείως διαφορετικό να ανανεωθούν και να βελτιωθούν οι δείκτες ώστε να απεικονίζουν καλύτερα την πραγματικότητα από το να απαξιώνονται και να μην λαμβάνονται υπόψιν.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό εκεί και πέρα υπάρχει και το ζήτημα της πολιτικής προτεραιότητας που εμμέσως θέτεις και το συνδέεις με τις περιβαλλοντικές συνέπειες. Παρόμοια δίλημμα τίθεται πολύ συχνά στην οικονομία μεταξύ ανεργίας και πληθωρισμού.
Παρ'όλα αυτά πιστεύω ότι ναι μεν δεν είναι εύκολο να πεις αν οι Έλληνες ήταν περισσότερο ευτυχισμένοι σήμερα ή πριν 30 χρόνια (προσωπικά πιστεύω ότι είναι σήμερα, αν θες το εξηγώ), αλλά θεωρώ βέβαιο ότι θα ήταν σήμερα πιο δυστυχισμένοι αν δεν είχαν επιλέξει καπιταλιστική κατεύθυνση. Γιατί κακά τα ψέμματα πολλές φορές το θέμα τίθεται συγκριτικά. Μπορεί για παράδειγμα να μην συγκινούσε κάποιον το 1970 να αγωνιστεί για την ανάπτυξη και να επιβαρυνθεί με τον κόπο και ταυτόχρονα τα αρνητικά που αυτή συνεπάγεται, αλλά σήμερα θα μετάνιωνε (όπως κάνει όλος ο φτωχός κόσμος) που δεν θα είχε την δυνατότητα να ταξιδέψει στο εξωτερικό, να σπουδάσει σε καλύτερα πανεπιστήμια, να πάρει καλύτερα φάρμακα κλπ.
Πάντως στο βαθμό που η καταστροφή του περιβάλλοντος γιγαντώνεται δεν αποκλείεται αυτό που λες σε παγκόσμια κλίμακα να αποτελέσει μονόδρομο. Θέλω όμως κάποια στιγμή αν μπορέσεις να μου απαντήσεις στο εξής ερώτημα που έθεσε ο Καρατζαφέρης στο debate. Υπενθυμίζω ότι είπε πως ότι και αν κάνουμε εμείς, δεν πρόκειται να επηρεάσουμε τη συνολική περιβαλλοντολογική κατάσταση του πλανήτη αν δεν δράσουν οι μεγάλοι. Ανέφερε μάλιστα ότι το μανχάταν συντελεί στην καταστροφή του περιβάλλοντος όσο η μισή αφρική (αν θυμάμαι καλά).
Και κάτι ακόμα, αν γνωρίζεις. Με εξαίρεση τις χωματερές που μου φαίνεται αυτονόητη η απάντηση. Ο μικρόκοσμος μας, δηλαδή πόλη-νομός-χώρα πόσο επηρεάζεται από την καταστροφή που προκαλούν τα μεγάλα βιομηχανικά κράτη. Με άλλα λόγια, πόσο πολύ μπορεί να βελτιώσει τον μικρόκοσμό μας μια σωστή περιβαλλοντολογική πολιτική στο πλαίσιο ενός δήμου, μιας περιφέρειας ή ενός κράτους.