Η ιδιοτέλεια

Αποφάσισα για αλλαγή να μη γράψω για κάτι πολιτικό, αλλά για κάτι γενικότερα ανθρώπινο, την ιδιοτέλεια...

Υπάρχει η διάχυτη εντύπωση ότι ιδιοτέλεια είναι κάτι κακό και ότι πρέπει όλοι να μην είμαστε ιδιοτελείς. Είναι όμως έτσι; Εξαρτάται από τον ορισμό που αποδίδουμε στη λέξη αυτή και από το νόημα που μπορεί να έχει. Ο ορισμός που είναι γενικά αποδεκτός είναι ο εξής.
Ιδιοτέλεια είναι η συμεπεριφορά απο την οποία αποκομίζεται προσωπικό όφελος. Έχει όμως αυτό ό ορισμός μία βασικότατη έλλειψη. Η έλλειψη έγκειται στο αν το προσωπικό όφελος κρίνεται αντικειμενικά ή υποκειμενικά, αν δηλαδή η ιδιοτέλεια είναι για όλους τους ανθρώπους η ίδια συμπεριφορά ή αν η ιδιοτέλεια του κάθε ανθρώπου εξαρτάται από την άποψη που ο ίδιος έχει για την ταυτότητα του προσωπικού οφέλους του. Αν δεχτούμε τη δεύτερη περίπτωση, τότε αυτός που είναι φιλάνθρωπος και αυτός που είναι μισάνθρωπος με τις αντίστοιχες συμπεριφορές ο καθένας είναι και οι δύο ιδιοτελείς! Επομένως με αυτή την έννοια δεν μπορούμε να προσάψουμε αρνητική ή θετική διάσταση στην έννοια της ιδιοτέλειας.

Θέλω όμως να ασχοληθώ με την πρώτη περίπτωση. Την περίπτωση δηλαδή που η ιδιοτέλεια των ανθρώπων γενικά είναι συμπεριφορά που οδηγεί στο προσωπικό τους όφελος(δηλαδή στη συμβολή στην ευτυχία τους) ανεξαρτήτων των πεποιθήσεων και των επιδιώξεων εκείνων που τηρούν την ιδιοτελή συμπεριφορά. Σε αυτήν όμως την περίπτωση πρέπει να προσδιορίσουμε τι είναι αυτό που μας οφελεί και που συμβάλλει στην ευτυχία μας.

Αυτό κατά την άποψή μου είναι γενικά η κοινωνία μας με ανθρώπους. Αυτό και μόνο αυτό. Όσο περισσότερο κοινωνούμε με ανθρώπους τόσο περισσότερη ευτυχία αποκομίζουμε για τους εαυτούς μας. Η κοινωνία αυτή συμπεριλαμβάνει την προσφορά, την αποδοχή, το μοίρασμα και την επαφή με αντικείμενο τις σκέψεις, τα συναισθήματα (καλά και κακά), τις γνώσεις, τις εμπειρίες και το σώμα (νομίζω δεν ξεχνάω τίποτα)*. Η κοινωνία αυτή προϋποθέτει άλλους ανθρώπους και επομένως σχέσεις με αυτούς με τον τρόπο που αναφέρθηκε παραπάνω. Οι σχέσεις όμως αυτές δεν μπορεί παρα να είναι δημιουργικές ώς προς τον άλλον και τον εαυτό μας, δεν μπορεί να είναι βλαβερές. Γιατί, αν είναι βλαβερές για τον έναν θα είναι και για τον άλλον, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να συμβάλλουν στην ευτυχία κανενός. Με αυτή τη συλλογιστική η ιδιοτέλεια είναι σίγουρα κάτι καλό, επειδή οφελεί τόσο τον ανθρωπο που είναι ιδιοτελής όσο και τους ανθρώπους γύρω του. Αν αντίθετα κάποιος δεν ξέρει ποιο είναι το πραγματικό του συμφέρον και κακοποιεί για παράδειγμα τους συναδέλφους και συνεργάτες του ή εκμεταλλεύεται τη θέση του για να «παίρνει» κάτι που δεν του ανήκει, αυτός με την έννοια που εκτέθηκε δεν είναι ιδιοτελής. Φαίνεται όμως με αυτό τον τρόπο η έννοια της ιδιοτέλειας σχεδόν να ταυτίζεται με την έννοια της ανιδιοτέλειας, αν εννοηθεί ως η συμπεριφορά που οφελεί τους άλλους, ενώ αν θεωρηθεί η ανιδιοτέλεια ως το αντίθετο της ιδιοτέλειας φαίνεται να είναι κάτι το κακό...

Έτσι θεωρώ ότι δεν έχει νόημα η έννοια της ιδιοτέλειας και της ανιδιοτέλειας. Και η σημασία των παραπάνω για μας είναι ότι χρειάζεται να αντιληφθούμε ότι το να βοηθούμε και να θέλουμε να είναι καλά οι διπλανοί μας, οι φίλοι μας, ο συντροφός μας, οι συγγενείς μας και γενικά οι συνάνθρωποί μας είναι το μόνο που μπορούμε να κάνουμε για το δικό μας καλό, για το δικό μας ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΟ ΌΦΕΛΟΣ ΚΑΙ ΚΕΡΔΟΣ. Δεν πρέπει να προσπαθούμε να περιορίζουμε το προσωπικό μας όφελος χάριν των άλλων, αλλά να καταλάβουμε ότι το προσωπικό μας όφελος είναι το όφελος των άλλων...

*Κοινωνία μάλλον δεν υπάρχει μόνο με τους ανθρώπους αλλά και με το θεό για όσους πιστεύουν σε αυτόν και ενδεχομένως και για όσους δεν πιστεύουν να μπορεί να υπάρξει κοινωνία με την ίδια μας την ψυχή.